راهکارهای حقوقی منطقه ای ناظر بر سموم دفع آفات نباتی
سبحان طیبی
افزایش تجارت بین المللی مواد شیمیایی و درک این مساله که تاثیرات آنها محدود به کشور مصرف کننده نیست و می تواند در سطح منطقه ای یا حتی جهانی گسترش یابد باعث شد تا نیاز به همکاری بین المللی و چندجانبه در خصوص مدیریت این مواد احساس شود. در این راستا اولین دخالت های حقوقی بر بنای هدفمند حمایت از سلامت انسان بود. تلاش های سریع بین المللی به منظور حل مشکلات مرتبط با محیط زیست و بهداشت عمومی ناشی از مواد شیمیایی عموما حول محور ارتقای دسترسی به اطلاعات درباره این مواد می چرخید. به هر ترتیب در جهت چارچوب بخشی به نظام تجارت شیمیایی در سطوح منطقه ای نظارت های حقوقی- مدیریتی شکل جدی به خود گرفته است.
اولین تلاش در سال 1976 توسط برنامه محیط زیست ملل متحد در خصوص ایجاد اداره بین المللی ثبت مواد بالقوه سمی[1] بود. در ادامه فائو و برنامه محیط زیست ملل متحد دستورالعمل بین المللی توزیع و استفاده از آفت کش ها را در سال 1985 تصویب نمودند. در ادامه رهنمود های لندن به منظور تبادل اطلاعات درباره مواد شیمیایی در تجارت بین المللی به سال 1987 صورت پذیرفت که این مهم زمینه ساز سند دیگر بین المللی مهم موسوم به کنوانسیون روتردام (PIC) گردید.(کوروکولاساریا،رابینسون ترجمه حسینی 1390 : 396)
به هر ترتیب همانطور که در فصول قبل آمده است وجود هریک از کنوانسیون،آیین نامه و دستورالعمل ها نشان از دیدگاه مدیریتی و راهبردهای حقوقی در تمام سطوح را داشته است. از جمله راهبردهای حقوقی دیگر وجود موافقتنامه هی بین المللی کار در خصوص ایمنی استفاده از مواد شیمیایی در محل کار و کنوانسیون جلوگیری از سوانح بزرگ صنعتی می باشد.
یکی دیگر از بسترهای قانونی و حقوقی موجود دستورالعمل جامع راهبردی برای مدیریت بین المللی مواد شیمیایی[2] بود که بعد از نشست جهانی توسعه پایدار ژوهانسبورگ تبیین و تدوین گردید.
به هر ترتیب وجود کنوانسیون ها و موافقتنامه های موجود در خصوص آفات نباتی و مواد شیمیایی نظیر کنوانسیون روتردام و کنوانسیون استکهلم نشان از بستری چارچوبی و حقوقی برای مدیریت یکپارچه مواد شیمیایی و اعمال نظارت و کنترل دارد. مدیریت سازگار با محیط زیست درباره مواد شیمیایی مساله ای جهانی است که به همکاری های حقوقی بین المللی نیاز دارد تا به اهداف خود برسد. در این فرآیند برخی تدابیر حقوقی به ذهن می رسد که اشاره به آنها بر غنای مطلب می افزاید:
الف : رویه رضایت قبلی و آگاه سازی عمومی بعنوان یک رویه بین المللی تبادل و دریافت اطلاعات.
ب: ثبت قانونی آفت کش ها و تایید آژانس حفاظت محیط زیست.
پ: آزمایش های فنی
ت: صدور مجوز بر اساس صلاحیت های سازمانی و پیشینه مثبت.
ث: ضمانت های مقرر در کنوانسیون ها برای کنترل صادرات و واردات.
ج: ایجاد سازو کار موثر ضمانت اجرا در خصوص ناقضان مقررات بین المللی
چ: ایجاد سازو کار مقرر در خصوص جبران خسارات زیست محیطی
[1] -IRPTC(International Register of Potentially Toxic Chemicals
[2] -SAICM(Strategic Approch to International Chimicals Management