یا دداشت سیاسی حقوقی...

 

              قاچاق هسته ای : تجربیات و مسیر پیش روی دولتها در عرصه ی روابط بین الملل

                                                  سبحان طیبی-حبیبه محمودی

در طول سال های اخیر ، پیشرفت های  چشمگیر در کاربرد  تجهیزات و روشهای مورد استفاده برای شناسایی و مشخص کردن قاچاق مواد هسته ای  رخ داده است .علاوه بر این ، بر افزایش امنیت حمل و نقل مواد هسته ای و دیگرمواد رادیواکتیو توجه بیشتری شده است.  در این راه ، آژانس بین المللی انرژی اتمی  ، به انجام طرح  های خاصی دست زده است . طرح های ایجاد شده درجهت تقویت ابزار حقوقی بین المللی مربوط به امنیت هسته ای است و تابع برنامه ی اصلی  در راستای سطح استاندارد بین المللی در چارچوب امنیت هسته ای است . این برنامه ،  برای راهنمایی ، شناسایی و پاسخ به تهدیدات و زیان های احتمالی ،  در اختیار داشتن غیر قانونی  مواد و تسهیلات و قاچاق مواد هسته ای ، دفع غیر قانونی ، جرم و جنایت ، استفاده غیر مجاز از مواد  هسته ای و دیگر مواد رادیو اکتیو می باشد .

 

بیان مسئله :

نگرانی های بیش از حد در مورد قاچاق مواد هسته ای در اوایل سال 1990 بر اثر بروز حوادثی در مورد اورانیوم های غنی شده آغازشد . پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 ، افزایش نگرانی دولت  ها و مردم در زمینه احتمال اینکه مواد هسته ای و رادیو اکتیو برای اهداف مخرب به  دست تروریستها و جنایتکاران  بیفتد ، تشدید یافته است  و بنابراین ، قطبهای هسته ای جهان یعنی روسیه و امریکا ، فعالیتهای  قاطعانه ای را در این زمینه آغاز کرده اند .

به عنوان مثال ،  هم اکنون ، کره شمالی  بخش عمده ی درآمد خود را از فعالیت های غیر قانونی مثل قاچاق ، مواد مخدر و اجناس تقلبی بدست می آورد . امریکا نگران است که در صورت معقول بودن قیمت پیشنهادی خریدار ، کره شمالی مواد، دانش و حتی یک بمب هسته ای را در اختیار آنان قرار خواهد داد.

هدف از توجه بیش از حد آمریکا به دادگاه قضایی هسته ای ، جلوگیری از فروش سلاح ها به کشورهای دیگر ، امکان تعیین منشا مواد توقیف شده و یا استفاده شده در یک حمله است .  نگرانی آمریکا ، در مورد تروریسم هسته ای به تروریست های مورد حمایت یک کشور محدود نمی شود. آنها معتقدند که اگر یک سازمان تروریستی مواد شکاف پذیر کافی بخصوص اورانیوم غنی شده در اختیار داشته باشند ، می تواند یک بمب هسته ای دست ساز را تولید کند . اگر چه این بمب ساده و ابتدایی و فاقد کارایی و نسبتاً بزرگ است ، به راحتی و با استفاده از یک کامیون باری کوچک قابل جابه جایی است و در صورت انفجار تاثیرات جسمی و روانی مخربی بر جای خواهد گذاشت .البته آمریکا بایستی همکاری مساعد خود را در جامعه بین المللی به نمایش بگذارد چراکه خطاهای هسته ای متوجه خود آمریکا هم هست .

قاچاق هسته ای علاوه بر افزایش ثروت و قدرت نامشروع گروههای خاص تروریستی ، سبب کاهش اعتماد عمومی  و تمایل به قانون گریزی شده و بی نظمی های اقتصادی  بین المللی را شدیداً افزایش می دهد و این تضعیف امنیت اقتصادی ،باعث هدر رفتن منابع ملی ، کاهش امید ملی و کاهش امنیت عمومی می گردد و در پی آن احتمال تضعیف مقبولیت  و کاهش مشروعیت ملی  وجود دارد .

درواقع ، امکان گسترش سلاح های هسته ای ، تهدید تروریسم هسته ای و چالش های موجود در احیای انرژی هسته ای برای گروهها ی تروریستی است که موضوع قاچاق هسته ای را بسیار حساس و پراهمیت کرده و تمامی کشورها را به راهکارهایی هدایت می کند تا با این مسئله مهم به مبارزه برخیزند و ایران نیز از این تلاش  ، در سطوح بین المللی و داخلی مستثنی نیست .

در حال حاضر ، جامعه بین المللی در زمینه ی قاچاق هسته ای ، نیازمند افزایش توانمندی و مدیریت هر چه صحیح تر دانش در این حیطه بوده  و نیاز به مطالعه و مدیریت دانایی هر چه  بیشتر دراین زمینه،  به دلایل زیر است:

1- اهمیت تفکر جهانشمول به دلیل ماهیت امنیتی ، اقتصادی ،  استراتژیک ونظامی  آن .

 2- گسترش مبانی دانش و آگاهی در این  زمینه  ی قاچاق هسته ای و بدست آوردن یک رویکرد جامع در هر دو زمینه  ی تشخیص و پیشگیری .

3-اهمیت شناخت چارچوب ضمانت های  آژانس بین المللی انرژی شامل موافقت نامه ها و پروتکل های الحاقی .

4-اهمیت تدوین استراتژی های ارتباطی موثر برای جلوگیری از عوارض جانبی عمومی با حوادث هسته ای

5- فراهم سازی زمینه ی شناخت الزامات و پیش زمینه های  حسابداری و کنترل در بحث قاچاق هسته ای .

6- وجود وابستگی های محیطی در عمل و نیاز به آگاهی  داشتن از ساختار ، زنجیره های قاچاق ، الگوهای قاچاق و عملکرد آنان . 

7-  شناسایی ابزارهای الزام آور و غیر الزام آور در عرصه  ی  مبارره با قاچاق  هسته ای بین المللی 

8-  شناسایی اولویت های جهانی برای متوقف کردن جنبش غیر قانونی مواد هسته ای ،  و تجهیزات و فن آوری هایی که می تواند برای اهداف مخرب استفاده می شود.

9- نیاز به داشتن تفکر کلان و بسیط  برای مدیران ارشد در زمینه ی قاچاق هسته ای

10-  فراهم سازی زمینه  مناسب تر برای فعالیت مسئولین عملیاتی در آینده در این زمینه در کشور.

11- آشنایی با نقاط حساسیت حقوقی ، امنیتی و اقتصادی در قاچاق هسته ای در سطح  بین الملل و شناسایی هر چه بیشتر فرصتها و مخاطرات.

12- کاهش میزان خطای تصمیم گیری در آینده در زمینه مبارزه با قاچاق هسته ای .

13- فراهم سازی زمینه شناخت  دیگر نیازمندیهای کنترل قاچاق هسته ای ، در سطوح  داخلی و  بین المللی

 

 بنابراین با توجه به این دلایل، و نیاز به فراهم سازی فضاهای عینی ، علمی  و بادیدکلان و با هدف آشنایی با عوامل موجود در عرصه ی قاچاق هسته ای بایستی  بیش از پیش به این موضوع پرداخته واشاره شود . .

 

یادمان بزرگان...

در گذشت پروفسور آنتونیو کاسسه حقوقدان برجسته بین المللی ضایعه ای بزرگ بر جامعه حقوق بین الملل است.

وی در سن73 سالگی در21اکتبر بر اثر بیماری سرطان در گذشت.

یادداشت حقوقی سیاسی/کاهش روابط دیپلماتیک ایران با انگلیس

 

یادداشت حقوقی/سیاسی-سبحان طیبی 8/9/1390

اخیرا طرح کاهش رابطه با دولت انگلیس در مجلس شورای اسلامی با فوریت به تصویب وجزئیات آن هم تصویب شد وشورای نگهبان آن را تائید کرد.بنابر این تصویب سطح روابط دیپلماسی از سفیر به کاردار کاهش پیدا کرد.این اقدام جمهوری اسلامی ایران درواقع جوابی محکم بر سوء رفتارهای مکرر انگلیس بوده که چه در خاک ایران وچه خارج از ایران مرتبا تحرکاتی را داشته که برخلاف مصلحت وامنیت جمهوری اسلامی ایران بوده است وبه نظر می رسد که این یک اقدام خفیف در مقابل آن همه تحرکات غیر قانونی ودر اثر دشمنی با ایران بوده است.البته هر کشوری حق دارد ارتباط خود را با دول وملل مختلف در سطح بین المللی تنظیم نماید وکشوری هم حق اعتراض ندارد.کشور انگلیس هم باید توجه داشته باشد که این یک اقدام خفیف بوده وممکن است در آینده نه چندان دور جمهوری اسلامی در خصوص کلیت رابطه با آن کشور بازبینی انجام دهد .

اما در این میان اشاره به نکاتی مد نظر است:

-در پی این اقدام ایران عده ای  از مردم عزیزمان در مقابل سفارت انگلیس تجمع واعتراض خود را اعلام نمودند اما در این میان برخی از عزیزان به سفارت تعرض کرده اند که این مسئله در شان ما نیست وما نبایستی بهانه به دست انگلیس داده  که بتواند بر علیه جمهوری اسلامی پرونده سازی کند.

به هر حال ما یک تجربه در این زمینه داشته وآن هم  اشغال لانه جاسوسی،سفارت آمریکا بوده که در دیوان بین المللی محکوم شدیم هر چند که اخلاقا حق با ایران بود.بنابراین به نظر می رسد که ادامه این تحولات را بدست دولتمردان بدهیم تا خود تصمیم بگیرند واز هرگونه تعرض به داخل سفارت پرهیز کنیم.

-بر طبق کنوانسیون وین:

مسكن و محل زندگي مأموران ديپلماتيك از مصونيت برخوردار است و در ماده 30 كنوانسيون تصريح شده كه محل زندگي ديپلمات از همان مصونيت‌هاي مقرر در مورد اماكن مأموريت برخوردار است. در واقع تعريف اماكن مأموريت كه در آن تنها به محل زندگي رئيس مأموريت اشاره دارد، با توجه به مفاده ماده 30، به محل زندگي مأموران ديپلماتيك نيز تسري مي‌يابد. بدين ترتيب محل زندگي مأمور ديپلماتيك از تعرض مصون بوده و مي‌بايد مورد حمايت و حفاظت قرار گيرد. ورود به آن ممكن نمي‌باشد مگر با رضايت رئيس مأموريت ديپلماتيك. اوراق و اسناد متعلق به ديپلمات و همچنين اموال وي نيز از تعرض مصون است و از همان احترام و حفاظت مقرر در مورد اماكن مأموريت برخوردار مي‌باشد. اين قاعده همچنین درخصوص مكاني كه مأمور ديپلماتيك موقتاً در آن اقامت دارد صدق مي‌نمايد.

تفاوت مصونيت اماکن مأموريت و مسکن مأموران ديپلماتيک در آن است که در رابطه با محل اقامت مأموران، مصونيت تا زمان اقامت آنان مي‌باشد و بلا فاصله پس از ترک اين اماکن، مصونيت آنها  منتفي مي‌گردد در حاليکه مصونيت اماکن  مأموريت ناشي از ماهيت اين اماکن مي‌باشد  و در صورت عدم حضور مأموران در آن و حتي در موارد جنگ، اين امر تأثيري در وضعيت آنها از نظر مصونيت ندارد.

بنابراین به نظر می رسد اقدام جمهوری اسلامی در قبال انگلیس در قدم اول پسندیده بوده وانگلیس باید بداند که موضع گیری در مقابل ایران عواقبی دارد اما درادامه ما بدانیم که هرگونه تعرض به سفارتخانه ها برطبق کنوانسیون وین عواقب بین المللی دارد وهمانطور که ما ایرانیان همیشه شهره اخلاق ومنش انسانی در سطح داخلی وبین المللی بوده ایم به دور از حرکات احساسی وبر طبق منطق واستراتژی داخلی مانع تشکیل پرونده ای دیگر علیه جمهوری اسلامی در سطح بین المللی بشویم.

 

 

السلام علیک یا ابا عبدالله الحسین

ایام سوگواری حسینی تسلیت باد