درس کار تحقیقی
شيوه نگارش مقاله تحقيقي
خلاصه آنچه خواهیم آموخت
1. چرا اين كارگاه؟ طرح چند پرسش
2. ارزش نوشتن و نشر (با توجه به شرايط شخصي، اجتماعي و حرفه اي)
3. جايگاه مقاله تحقيقي در توليد و نشر دانش
4. پيشنياز نوشتن: ملاحظات كلي در باره نوشتن (انگيزه و خواست، تلاش براي دانش افزايي،...)
5. نگاهي به برخي مسائل نوشتن از ديدگاه صاحب نظران
6. انواع مقاله ها، هدفهاي هر نوع، نشريه يا مكان مورد ارائه مقاله
7. مراحل عمده نوشتن يك مقاله تحقيقي با توجه به ملاحظات و نكات مورد توجه در هر مرحله
8. معيارهاي ارزيابي نوشته هاي پژوهشي
9. تحليل چند مقاله پژوهشي
تمرينهاي اين كارگاه
•نوشتن تعريف و جنبه هاي كارگاه و تفاوت آن با يك كلاس معمولي
• نوشتن سياهه اي از مراحل كار تهيه و نگارش مقاله
• نوشتن برخي ملاحظات در كار نوشتن
• تحليل يك مقاله
• نوشتن برخي پاراگرافهاي آغازين
•نوشتن چکیده
•نوشتن پاراگرافهای انتهایی
•تحلیل چند مقاله به لحاظ ساختار، محتوا، سبک نگارش، چگونگی پروراندن موضوع، چگونگی ادامه، چگونگی جمعبندی و مانند آنها
چرا اين كارگاه؟ طرح چند پرسش
•ارزش نوشتن و نشر (با توجه به شرايط شخصي، اجتماعي و حرفه اي)
–نوشتن به منزله بهترین و پایدارترین نوع ارتباط
•جايگاه مقاله تحقيقي در توليد و نشر دانش
–پر کردن فضاهای خالی در تحقیقات
–رشد آگاهي هاي انسان
–ايجاد انگيزش در جامعه
–توسعه ايده هاي نو
–توسعه پژوهش هاي بيشتر
•افزایش توان کتابداران در تالیف و نشر
•افزایش پویایی در حرفه
•مطرح کردن اندیشه های خود
پيشنياز نوشتن: ملاحظات كلي در باره نوشتن
1. انگيزه و خواست قوی و پایدار داشته باشید
–مطرح کردن خود و کسب شهرت حرفه ای
–نیاز به ارتقاء آموزشی و کسب ترفیع
–نیاز به کسب مدرک
–نیاز به مادیات و کسب درآمد
–نیاز به ادای سهم و مشارکت در پیشبرد دانش
2. اعتماد بنفس داشته باشید
- خودتان حرف اصلی را بزنید، پشت سر دیگران پنهان نشوید
3. به اندازه کافی مطالعه داشته باشید
- از مطالعات خود به شکل هدفمند استفاده کنید
پيشنياز نوشتن: ملاحظات كلي در باره نوشتن
4. در عین حال، واقع بينانه کار کنید و بنویسید
5. جدی باشید و از روی برنامه زمان بندی شده حرکت کنید
6. خود را به جاي خوانندگان و داوران كه كارتان را مي خواند بگذاريد
7. از ارزش و اهمیت مقاله تان مطمئن باشيد
8. حتما حرف تازه ای برای گفتن داشته باشید
9. یا حتما از زاویه و رویکرد جدیدی به موضوع نگاه کنید
10. همواره در شرایطی کار کنید که تمرکز داشته باشید
چند نکته
–ننوشتن بهتر از بد نوشتن است
–کم نوشتن بهتر از زیاده نوشتن است
–کوتاه نوشتن بهتر از طولانی نوشتن است
–واضح نوشتن بهتر از مبهم گویی است
آشنايي با انواع مقاله، هدفهاي هر نوع مقاله
•مقاله گزارشی
•مقاله توصيفي
•مقاله تحليلي
•مقاله انتقادي
•مقاله مروري
•مقاله پژوهشی
•ترکیبی از این انواع
نكاتی در يافتن موضوع مناسب براي تهيه مقاله
•مرحله اول: ملاحظات و نكات اوليه
–مطالعه اجمالي در برخي زمينه هاي مورد علاقه و مهم
–جستجو در برخي پايگاهها و نيز اينترنت تحت عبارت "موضوعات پژوهشي" (research topics) و يا اولويت هاي پژوهشي" (research priorities) و يا "مباحث پژوهشي" ( issues for research) و يا "پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر" (further research) در حوزه هاي دلخواه
مثال:
cataloging research topics
“Research topics in cataloging”
–مطالعه و وارسي "پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر" در فصل آخر پايان نامه ها براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
–صرف وقت بيشتر و مطالعه عميق تر و تحليلي تر در باره موضوع هاي مطرح
–مشورت با استادان و ساير دانشجويان آگاه و منتقد در مورد موضوع هاي قابل قبول و مطرح
–توجه به علاقه و يا نیاز جامعه
• مرحله دوم: بررسي و تحليل مقوله ها و نكات مورد توجه در انتخاب موضوع
–علاقمند بودن به موضوع
–نو بودن موضوع (تكراري و يا تقليدي صرف نباشد)
–ارزشمند بودن موضوع: مطرح بودن در سطح سازمان، ملي يا منطقه اي يا جهاني
–منطقي بودن و نه فريبنده بودن
–كاربردي بودن (در مورد پژوهشهاي غيربنيادي): امكان استفاده از نتايج در كوتاه مدت يا ميان مدت (بتواند به يك نياز مهم پاسخ دهد)
- مطرح بودن به منزله مسئله (امكان تعريف يك مسئله جديد مبتني بر پيشينه پژوهش يا تجربيات حرفه اي و شخصي)
- امكان طرح و تعريف سؤال يا فرضيه بر اساس مسائل عملي يا نظري
- براي پاسخ به سئوالها، راه حل علمي و روش مناسب وجود داشته باشد
- امكان عملي اجراي پژوهش
•انجام مراحل تحقيق با دشواري غيرعادي همراه نباشد
•مطالعات نظري و دستيابي به منابع براي مطالعه امكان پذير باشد
•نمونه جامعه پژوهش قابل دسترس باشد
•شيوه گردآوري اطلاعات (توزيع پرسشنامه و يا مصاحبه و يا راه هاي ديگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
- امكان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقيق (وجود يك يا چند روش براي آزمون كردن) وجود داشته باشد
- امكان ادامه پژوهشهاي بيشتر در همان زمينه
- پيشنهادهاي جديدي را بتوان از دل پژوهش براي پژوهش هاي آتي مطرح كرد
- امكان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمينه (توليد دانش جديد)
• مرحله سوم: تصميم گيري كلي
- تدوين يك فهرست از موضوع هاي مناسب بر اساس توجه به معيارهاي مرحله دوم
•بررسي مجدد تك تك موضوع ها با نگاه منطقي و واقع بينانه
•حذف برخي از موضوع ها كه امكان انجام تحقيق و رسيدن به نتيجه مطلوب در آنها دشوار است
•انتخاب حداكثر دو يا سه موضوع مناسب براي تحقيق
•بررسي هر يك از موضوع ها به لحاظ وجود منابع اطلاعاتي و وجود استاد راهنما (موضوع در حوزه توجه به تخصص و علاقه حداقل يكي از استادان باشد)
•مشورت با يك يا دو صاحب نظر در باره موضوع هاي پيشنهادي و مسائل مرتبط با آنها
•گرفتن تائيد اوليه از يك يا دو صاحب نظر در مورد مناسب بودن يكي از موضوع ها
• مرحله چهارم: محدودكردن دامنه موضوع
- مطالعه متون علمي براي پي بردن به فضاهاي خالي براي تحقيق در آن موضوع
- بيان موضوع محدود شده در قالب عبارت (عنوان مقاله)
- مشورت مجدد با استادان مربوطه در مورد موضوع محدود شده
- تائيد موضوع نهايي پس از انجام اصلاحات لازم در عنوان
- مطالعه مجدد متون علمي براي يافتن و تدوين مسئله پژوهش
- نوشتن سئوالها و يا فرضيه هاي متناسب با موضوع
بخشهای معمول یک مقاله پژوهشی
•عنوان
•نام نویسنده/نویسندگان
•مدرک و سمت
•نشانی ها
•چکیده و کلیدواژه ها
•متن (مقدمه – مسئله و یا مشکل تحقیقاتی – سئوال و یا فرضیه - مرور پیشینه – روش تحقیق - یافته ها و تحلیل و بحث – نتیجه گیری
•منابع (و پیوست ها)
مراحل عمده نوشتن يك مقاله تحقيقي با توجه به ملاحظات و نكات مورد توجه در هر مرحله
•تصميم به تحقيق، و مشخص كردن موضوع كلي
•بررسي و تحليل موضوع بلحاظ ارزشمندي و امكان پذيري
•طرح ريزي مقدماتي و تدوين ساختار كلي (نوشتن فهرست مقدماتي مطالب و مشورت با يك يا دو صاحب نظر)
•تعيين يك برنامه (جدول) زماني براي انجام كار
•جست و جو براي يافتن منابع پايه و اطلاعات زمينه اي
6. جست و جو براي يافتن اطلاعات مرتبط (تهيه كتابشناسي مقدماتي)
7. مطالعه منابع اصلي و كليدي براي محدود كردن موضوع و رويكرد مقاله
8. مطالعه عميق منابع در موضوع تخصصي و يادداشت برداري از منابع با رويكرد هدفمند و شيوه درست
9. تنظيم يادداشتها بر اساس فهرست مطالب و بازنگري در آنها با هدف پالايش آن
10. نوشتن متن مقاله (نسخه اوليه)
11. مرور متن اوليه و اصلاح آن (تهيه نسخه دوم)
12. مشورت با يك صاحب نظر و اصلاح مقاله
13. نوشتن متن نهايي (نسخه نهايي)
14. تدوین فهرست منابع
15. تدوين چكيده
16. انتخاب عنوان گویا و مناسب
17. ارسال برای مجله یا همایش
1. تصميم به تحقيق، و مشخص كردن موضوع كلي
2. بررسي و تحليل موضوع بلحاظ ارزشمندي و امكان پذيري
3. طرح ريزي مقدماتي و تدوين ساختار كلي
4. تعيين يك برنامه (جدول) زماني براي انجام كار
5. جست و جو براي يافتن منابع پايه و اطلاعات زمينه اي
6. جست و جو براي يافتن اطلاعات مرتبط
7. مطالعه منابع اصلي و كليدي براي محدود كردن موضوع و مشخص کردن رويكرد مقاله
8. مطالعه عميق منابع در موضوع تخصصي و يادداشت برداري از آنها
9. تنظيم يادداشتها بر اساس فهرست مطالب
10. نوشتن متن مقاله (نسخه اوليه)
11. مرور متن اوليه و اصلاح آن (تهيه نسخه دوم)
12. مشورت با يك صاحب نظر و اصلاح مقاله
13. نوشتن متن نهايي (نسخه نهايي)
14. تدوین فهرست منابع
15. تدوين چكيده
16. انتخاب عنوان گویا و مناسب
17. ارسال مقاله براي مجله یا همایش
•توجه به دامنه و موضوعات مورد علاقه مجله یا همایش
•توجه به شرایط مجله یا همایش
•توجه به مدت زمان چاپ مقاله و یا برگزاری همایش
ارزیابی مقاله
•تنوع سیاهه ها بر اساس نوع مقاله
•چرا ارزیابی؟
•ارزیابی باید هدفمند باشد
•چه کسانی ارزیابی می کنند؟
•وجود انواع سیاهه های وارسی برای ارزیابی و داوری
از خودتان و دیگران بپرسيد :
-آیا مقاله توانسته است آنچه در ذهن داشتید نشان دهد،
-آیا مقاله توانسته است تصویر درست و نسبتا کاملی از موضوع را ارائه دهد؟
-آیا مسئله اصلی بوضوح نشان داده شده است؟
-آیا هدف مقاله در ابتدای آن منعکس شده است؟
-آیا مقاله به هدف مطرح شده دست یافته است؟
-آیا ساختار مقاله منطقی و در بر دارنده همه اجزاء مورد نظر می باشد؟
-آیا عنوانهای فرعی بدرستی انتخاب شده اند؟
-آیا ساختار و متن مقاله از انسجام لازم و وحدت رویه و سبک برخوردار است؟
-آیا مرور پیشینه بدرستی انجام گرفته است؟
-آیا متن مقاله از پیشرفت منطقی برخوردار است؟
-آیا جمله های آغازین، میانی، و پایانی
-آیا استنادها و نقل قول ها بجا و روشمند ارائه شده اند؟
-آیا حجم (طول) مقاله متناسب با موضوع است؟
-آیا چکیده مقاله بازگو کننده محتوای آن می باشد؟
-آیا کلیدواژه ها بدرستی انتخاب شده اند؟
نکته پایانی
بخوانید، بخوانید، بخوانید
بیندیشید، بیندیشید، بیندیشید
بنویسید، بنویسید، بنویسید
................................................
منابع:
رحمت اله فتاحی دانشگاه فردوسی
..............................................................................................................
|
|
|
نويسنده (گان) : جواد بشيري (عضو هيپت علمي مرکز اطلاعات و مدارک علمي کشاورزي) |
|
چکيده :
مقاله حاضر با هدف آشنا نمودن علاقه‌مندان با شيوه نگارش مقاله تهيه شده است. با توجه به اين نكته كه نوشتن مقاله و كلاً خلق يك اثر علمي در تجربه‌هاي نخست كمي دشوار به‌نظر ميرسد، در اين مقاله سعي شده است مراحل نوشتن يك مقاله از آغاز تا مرحله تهيه نسخه نهايي مقاله، به روشي ساده و عملي بيان شود. چگونگي نوشتن يك مقاله پژوهشي و يا استخراج مقاله از طرح تحقيقاتي، انواع مقالات، معيارهاي ارزيابي مقاله علمي با رعايت اصول نگارش و ارسال آن براي مجله به‌منظور چاپ و انتشار، از مواردي است كه در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
چکيده به انگليسی؛ Abstract
The present paper aims to introduce librarians and interested people to prepare and write a scientific paper. Regarding to this point that authoring a paper or any other scientific work in general, seems difficult in first glance, the present paper attempts to describe those steps of generating a scientific paper from the beginning phase to its final version, in a practical and simple manner. this paper included some topics like how to write a research paper, or eliciting one from a research project, types of papers, criteria for evaluation of scientific paper, and submitting them to journals in order to publish, etc.
|
|
|
|
|
کليد واژه ها :مقاله؛ انواع مقاله؛ اجزاء مقاله؛ مقاله‌نويسي؛ ارزيابي مقاله |
|
متن مقاله :
مقدمه
ساختار اصلي اين مقاله برگرفته از مباحث مطرح شده در "كارگاه آموزشي شيوه نگارش مقاله تحقيقي" است كه به همت "انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران (اكتا)" در روز بيست و نهم ارديبهشت 1384 در كتابخانه مجلس شوراي اسلامي برگزار شد. اين كارگاه يك روزه كه توسط استاد ارجمند جناب آقاي دكتر رحمت‌الله فتاحي تدريس شد، بسيار جالب و كاربردي بود. يكي از تكاليف عملي كلاس اين بود كه چگونه مي‌توان در رابطه با موضوعاتي كه با آن سر و كار داريم، نظير مسائل طرح شده در اين كارگاه آموزشي، مجموعه‌اي مدون به‌عنوان مقاله تهيه كرد به نحوي كه براي ديگران نيز قابل استفاده باشد. به همين دليل نگارنده تصميم گرفت تا به‌عنوان تمرين و يك تكليف كلاسي اين وظيفه را بر عهده گرفته و آن را در قالب مقاله در اختيار علاقه‌مندان قرار دهد؛ تا چه قبول افتد و چه در نظر آيد. البته بر خود لازم مي‌دانم تا ضمن قدرداني از آقاي دكتر فتاحي، اشاره كنم كه درونمايه و ساختار كلي اين مقاله متأثر از مطالب مطرح شده در كارگاه آموزشي مذكور مي‌باشد.
بدون شك يكي از مشكلات اساسي كساني كه در آغاز راه نوشتن و خلق يك اثر علمي هستند، همانا مسئله چگونه نوشتن است. اين مشكل در واقع دغدغه همه كساني است كه مي‌خواهند دست به قلم برده و مطالبي در قالب گزارش، مقاله، كتاب و... بنويسند، و به علل و عوامل زيادي از جمله شيوه‌هاي آموزش در نظام آموزش و پرورش و خانواده و اجتماع بر مي‌گردد كه نيازمند بحث و بررسي دقيق از سوي متخصصان مربوطه است و كالبد شكافي عميق اين مسائل در اين مختصر نمي‌گنجد. البته تاكنون مطالب نسبتاً زيادي در رابطه با شيوه نوشتن مقاله به رشته تحرير درآمده است و هر كدام با رويكرد و ديدگاه خاصي اين مسئله را مورد بررسي قرار داده‌اند. اما از آنجا كه هر پديده‌اي را مي‌توان از منظر و ديدگاه‌هاي مختلف نگريست، نگارنده قصد دارد تا شيوه نوشتن را براي علاقه‌مندان به شكلي ساده و روان بيان كند تا خواننده بتواند مسائلي را كه به ذهنش خطور مي‌كند بدون هيچگونه دلهره و نگراني بر روي كاغذ بياورد.
بديهي است كه نوشتن امري اكتسابي است و از طريق فراگيري برخي فنون اوليه و ممارست و تمرين كافي حاصل مي‌گردد. بنابراين، ورزيدگي در نوشتن مستلزم داشتن پشتكار و تمرين زياد است. گاهي اوقات پيش مي‌آيد كه يك انديشه خوب و بديع به ذهن خطور مي‌كند اما نمي‌توان آن افكار را در قالب كلمات بر روي كاغذ آورد. اين مسئله براي همه ما كمابيش اتفاق افتاده و مختص گروه يا قشري خاص نمي‌باشد و متأسفانه اغلب باعث دلسردي و گاهي منجر به دست كشيدن از نوشتن براي هميشه يا مدتي طولاني مي‌گردد. راه‌حل چنين مشكلي كنار گذاشتن ترس از نوشتن است. به‌منظور وارد شدن به بحث اصلي شايد بد نباشد تا در اينجا اين سؤال اساسي را مطرح كنيم كه چرا بايد بنويسيم و نوشتن چه ارزشي دارد؟
مسلماً هر كس براي پاسخ به اين سؤال، دلايلي را ذكر خواهد كرد كه در مجموع مهمترين آنها را مي‌توان اينگونه برشمرد:
1. بيان مسائل و مشكلات موجود
2. انتقال مهارت و دانش خود به ديگران
3. به جا ماندن اثر و انديشه
4. نزديك شدن انديشه و عمل
5. ورزيدگي در نگارش
6. مطرح كردن و شناساندن توانايي‌هاي خود به ديگران در محيط كار و جامعه
7. صيقل خوردن دانسته‌هاي ذهني و رفع نواقص آن
8. رشد ايده‌هاي نو و ايجاد انگيزه پژوهش بيشتر در آن زمينه
9. رشد و گسترش آگاهي‌هاي انسان (فتاحي، 1384)
پيشنياز نوشتن
نوشتن نيز مانند هر كاري نياز به فراهم كردن يك‌سري مقدمات دارد، و مستلزم رعايت برخي نكات و پيشنيازها است. اصولاً خلق يك اثر خوب به‌خصوص اگر قرار باشد در قالب مقاله، كتاب، پايان‌نامه و... باشد نياز به سرمايه‌گذاري اوليه و برنامه‌ريزي دقيق دارد تا محصولي ارزشمند و قابل رقابت توليد شود. مهمترين سرمايه براي نوشتن، داشتن مطالعه كافي و برخورداري از دانش لازم در حوزه موضوعي مورد علاقه است. براي نوشتن مقاله به دو صورت مي‌توان عمل كرد. يك روش اين است كه بخواهيم ابتدا در يك حوزه موضوعي تحقيق كنيم و بر اساس نتايج و يافته‌هاي تحقيق مقاله بنويسيم. و ديگر اين كه مستقيماً موضوع يا مقوله‌اي را به قصد تهيه مقاله انتخاب كنيم و در آن زمينه شروع به نوشتن كنيم. براي نوشتن مقاله به اين روش مي‌توان با مطالعه منابع دايره‌المعارفي شروع كرد. سپس با جستجو در بانك‌هاي اطلاعاتي، اينترنت و استفاده از كتابشناسي‌ها، مي‌توان كتاب‌هاي تخصصي و منابع اطلاعاتي ديگر از قبيل مقاله، پايان‌نامه و... را شناسايي و گردآوري كرد. پس از گردآوري منابع اطلاعاتي، ابتدا سرفصل‌ها و مندرجات آنها مرور شود. پس از آن بخش‌هاي مهم و مرتبط به‌دقت مورد مطالعه قرار گرفته و از نكات مهم يادداشت‌برداري شود (فتاحي، 1384).
انواع مقاله
مقالات را از چند ديدگاه مي‌توان دسته‌بندي كرد. يكي از اين دسته‌بندي‌ها ميتواند بر اساس محتواي اطلاعات مقاله باشد كه از اين منظر مقالات به چهار نوع تحقيقي، تحليلي، مروري و گردآوري تقسيم مي‌شوند:
1. مقالة تحقيقي (پژوهشي): برگرفته از تحقيقي است كه به‌تازگي پايان يافته است و چون متكي بر يافته‌هاي تحقيقاتي است، گزارش تحقيق نيز به آن گفته مي‌شود.
2. مقالة تحليلي: اين نوع مقاله كه به نام مقاله نظري نيز شناخته مي‌شود، مقاله‌اي است كه مؤلف با استفاده از منابع پژوهشي پيشين، نظرية خاصي را در حوزة كار خود مطرح مي‌نمايد. در اين نوع مقاله نويسنده ممكن است نظريه‌هاي قبلي را گسترش دهد، آنها را با استفاده از شواهد استحكام بخشد، آنها را به‌شكل ديگري بيان كند يا آنها را مورد تأمل و ترديد قرار دهد.
3. مقالة مروري: اين مقاله به تحليل كلان و ارزيابي انتقادي نوشته‌هايي مي‌پردازد كه قبلاً منتشر شده است. مؤلف مقاله مروري از طريق مقوله‌بندي، يكپارچه‌سازي، و ارزشيابي متون منتشر شدة پيشين، سير پيشرفت پژوهشهاي جاري را در جهت روشن ساختن مسئله‌اي مشخص دنبال مي‌كند.
4. مقاله گردآوري: اين نوع مقاله صرفاً به گردآوري و انعكاس نقطه‌نظرهاي مختلف مندرج در نوشته‌هاي مرتبط با موضوعي خاص مي‌پردازد و در واقع كار تازه‌اي را عرضه نمي‌كند. تفاوت آن با مقاله تحليلي اين است كه به ارائه نظريه جديدي منتهي نمي‌شود و نيز با مقاله مروري اين تفاوت را دارد كه الزاماً به سنجش و ارزيابي كليه آثار قبلي نمي‌پردازد.
البته علاوه بر 4 مورد ذكر شده، گونه‌هاي ديگري از نوشته‌هاي مجلات وجود دارند كه از فراواني كمتري برخوردارند؛ نظير ياداشت‌هاي انتقادي، نقد و بررسي، گزارش كوتاه و... كه براي پرهيز از اطاله كلام از توضيح آنها خودداري مي‌شود (حري، 1380).
با توجه به اينكه نوشته حاضر بيشتر بر مقاله تحقيقي تأكيد دارد، لازم است ابتدا اجزاء مقاله تحقيقي و در ادامه شيوه نوشتن اينگونه مقاله‌ها مورد بحث و بررسي واقع شود.
اجزاء مقاله
عنوان
عنوان هر اثر جلوه‌اي از هويت آن اثر است؛ خواه اثر هنري باشد يا علمي. عنوان فشرده‌اي منظبط از مطالب متن است (حري، 1380). عنوان بايد مختصر، گويا و جذاب باشد تا بتواند علاوه بر ايجاد انگيزه مطالعه در خواننده، او را در انتخاب مقاله مورد نيازش راهنمايي كند.
چكيده
چكيده خلاصه كوتاهي از مقاله همراه با نكات اصلي متن مقاله است و به‌گونه‌اي تنظيم مي‌شود كه خواننده را در تصميم‌گيري براي مراجعه يا عدم مراجعه به اصل مقاله قادر مي‌سازد. محتواي چكيده حاوي مطالبي است كه نويسنده مقاله بر آنها تأكيد ورزيده است. طول چكيده معمولاً تابع نوع مقاله در دست چكيده‌نويسي است (نشاط، ج 1).
مقدمه
مقدمه سرآغاز هر مطلب يا مبحث است و با اشاره به مسائل و مشكلات موجود در آن زمينه، يافته‌هاي قبلي در باره موضوع مورد بحث را به اختصار شرح مي‌دهد و در پايان به ارائه راه‌حل مي‌پردازد. درواقع پيوند ميان نويسنده و خواننده از طريق مقدمه صورت مي‌گيرد و ضروري است كه روان و جذاب باشد (ابوالحسني، 1381).
متن اصلي
متن يا بدنه اصلي مقاله شامل اهداف، روش كار، پيشينه پژوهش، محدوديت‌ها و نارسايي‌ها، يافته‌ها و نتيجه‌گيري است. بنابر اين بايد پيام اصلي نويسنده را به‌طور مفصل بيان كند به نحوي كه خواننده با مطالعه آن بتواند نتيجه مورد انتظار را دريافت نمايد. معمولاً پس از بدنه اصلي مقاله، يعني در پايان مقاله يا تحقيق از كساني كه در تهيه نوشته يا تحقيق به او كمك كرده‌اند تشكر و قدرداني مي‌كند. آخرين بخش مقاله فهرست مآخذ مي‌باشد.
شيوه نوشتن مقاله
براي نوشتن مقاله، بايد مراحل و اقداماتي به‌صورت گام به گام طي كنيم كه در اينجا به بررسي آنها مي‌پردازيم:
1. مشخص كردن موضوع كلي .
داشتن انگيزه لازم براي يافتن موضوع مناسب و توجه به نيازهاي جامعه از مسائل مهم در اين مرحله است.
2. بررسي و تحليل موضوع به‌لحاظ ارزشمندي و امكان‌پذيري.
براي ارزشيابي و امكان‌پذير بودن نگارش مقاله مي‌توان چند سؤال طرح كرد:
موضوع مقاله تا چه اندازه ارزشمند و بديع است؟ از چه جنبه‌اي و براي چه كساني مفيد خواهد بود؟ آيا تهيه چنين مقاله‌اي امكان‌پذير است و موانع ومشكلات احتمالي انجام كار كدام است؟ در صورتي كه بتوانيم براي اين پرسش‌ها پاسخي مناسب بيابيم، طبيعتاً مراحل نوشتن آسانتر خواهد بود.
3. طرح‌ريزي مقدماتي و تدوين ساختار كلي
تهيه فهرست مقدماتي مطالب، تهيه عنوان بخش‌هاي اصلي و فرعي، توجه به هدف و طيف مخاطبين، هماهنگي بين ساختار و نوع مقاله و مشورت با افراد صاحب‌نظر از مواردي است كه در اين مرحله بايد در نظر گرفته شود.
4. تعيين برنامه زماني براي انجام كار (مديريت زمان)
زمانبندي مناسب و انجام مرحله به مرحله كارها از مسائلي است كه تهيه و تدوين مقاله را در مدت زمان از پيش تعيين شده امكان‌پذير مي‌سازد.
5. جستجو براي يافتن منابع اطلاعاتي پايه
منابع اطلاعاتي پايه شامل دايره‌المعارف‌هاي موضوعي، خلاصه مقالات و... است.
6. جستجو براي يافتن اطلاعات مرتبط (تهيه كتابشناسي مقدماتي)
پس از مطالعه و بررسي منابع پايه، با استفاده از برگه‌دان كتابخانه و يا از طريق جستجو در شبكه‌هاي اطلاعاتي (اينترنت) مي‌توان كتابشناسي اوليه را تهيه و منابع اطلاعاتي تخصصي را شناسايي و گردآوري كرد.
7. مطالعه منابع اطلاعاتي مهم و مرتبط براي محدود و مشخص كردن موضوع و رويكرد مقاله.
با مطالعه منابع اطلاعاتي اصلي و كليدي مي‌توان دامنه موضوعي را مشخص كرد. علاوه بر اين اعتبار و غناي مقاله بستگي به منابعي دارد كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
8. مطالعه عميق منابع گردآوري شده و يادداشت‌برداري هدفمند
9. مرتب كردن يادداشتها بر اساس فهرست مطالب و بازنگري و پالايش آنها
10. نوشتن متن مقاله (نسخه اوليه)
بهتر است نوشتن مقاله با مطالب ساده‌تر شروع و از پرنويسي و اطاله كلام خودداري شود. توجه به هدف، ساختار و مخاطب و رعايت انسجام و پيوند منطقي ميان بخش‌ها و پاراگراف‌ها و رعايت آيين نگارش صحيح از نكات مهمي است كه نويسنده مقاله بايد به آن توجه كند.
11. مرور متن اوليه و اصلاح آن (تهيه نسخه دوم)
بسياري از صاحب‌نظران پيشنهاد مي‌كنند كه پس از آماده شدن نسخه اوليه، يك يا چند روز مقاله را كنار بگذاريم و پس از آن به بررسي و مرور مقاله بپردازيم. هنگام بررسي مقاله بايد جملات و پارگراف‌هاي غير ضروري حذف شوند و نكات مهم مقاله در مقايسه با مقالات ديگر برجسته شود. توالي و ترتيب مطالب به درستي كنترل شود.
12. مشورت با افراد متخصص و صاحب‌نظر و اصلاح نهايي مقاله
13. تهيه و تدوين چكيده، كليدواژه، مقدمه و فهرست مآخذ و در پايان تهيه نسخه نهايي مقاله
نكته قابل تأمل در اين مورد اين است كه تمام موارد ذكر شده در اين بند بايد پس از اتمام نوشتن متن اصلي صورت گيرد، و در واقع چكيده برگرفته از كل متن است، و مقدمه بر اساس متن نوشته شده تهيه مي‌گردد، در حالي‌كه گاهي اوقات برخي افراد در پاسخ به فراخوان مقالات سمينارها و كنفرانس‌ها ابتدا چكيده يا خلاصه مقاله خود را تهيه و ارسال مي‌كنند و اگر چكيده مقاله مورد قبول برگزار كنندگان واقع شد اقدام به تهيه متن كامل مقاله مي‌كنند كه اين كار مسلماً ساختار و محتواي مقاله لطمه خواهد زد. همچنين در خصوص فهرست مآخذ بايد توجه داشت كه يكي از اصول اخلاقي و مهم در نگارش، استناد به منابع و مآخذي است كه در حين كار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. استناد و ذكر منابع مورد استفاده علاوه‌بر ارج نهادن به آثار ديگران، باعث افزايش اعتبار و ارزش اثر خواهد شد.
14. انتخاب مجله مناسب و ارسال مقاله براي چاپ و انتشار آن (فتاحي، 1384).
توجه به سابقه، درجه اعتبار ( علمي- پژوهشي، ترويجي و...) و خط‌مشي مجله (گرايش موضوعي)، مدت زمان انتظار براي چاپ مقاله، از نكاتي است كه هنگام انتخاب مجله بايد مد نظر گرفته شود.
معيارهاي كنترل طرح و ساختار اوليه مقاله
اگر بخواهيم بر اساس پژوهشي كه در حوزه موضوعي مورد علاقه خود انجام داده‌ايم، مقاله بنويسيم، مي‌توانيم با طرح چند سؤال به ارزيابي طرح و ساختار اوليه مقاله بپردازيم.
- دليل انجام تحقيق چه بود؟
- چه فرضيه‌هايي مورد آزمايش قرار گرفتند و چه نتايجي به‌دست آمد؟
- چه روش‌هايي مورد استفاده قرار گرفت و اطلاعات چگونه جمع‌آوري شد؟
- چه پيشنهادهايي براي انجام اينگونه پژوهش‌ها در آينده وجود دارد؟
همانطور كه مي‌دانيم هر نويسنده‌اي به قصد چاپ و نشر مقاله‌اش در مجلات معتبر دست به قلم برده و مطلبي را مي‌نويسد. از طرف ديگر مي‌دانيم كه هر مجله‌اي با توجه به خط‌مشي خود، كيفيت و محتواي مقالات دريافت شده را مورد بررسي و ارزشيابي قرار مي‌دهد. بنابراين بهتر است پرسش‌هايي كه از طرف داوران مجله براي ارزيابي مقاله مطرح مي‌شوند، پيشاپيش از سوي نويسنده مطرح و به آنها پاسخ مناسب داده شود. اين روش علاوه بر صيقل خوردن مقاله باعث مي‌شود تا نارسايي‌هاي احتمالي آن برطرف شده و از استحكام لازم برخوردار گردد.
كلام آخر
براي نوشتن بايد از همين امروز شروع كرد. بنويسيد، بنويسيد، اصلاح كنيد و باز بنويسيد و اصلاح كنيد تا ترس از نوشتن را از بين برده و به مرحله ورزيدگي برسيد. هيچ‌وقت انتظار نداشته باشيد كه بدون تمرين عملي، اولين نوشته شما بي‌عيب و نقص از كار درآيد و مطمئن باشيد نويسندگان سرشناسي كه امروز با آثار ارزشمند آنها آشنا هستيم نيز اين مراحل را گام به گام سپري كرده‌اند. بنابراين اگر مي‌خواهيد در اين راه موفقيتي كسب نماييد، بدون هيچ وقفه و ترديدي از همين حالا قلم را برداريد و شروع به نوشتن كنيد. سخن آخر اينكه بنويسيد، بنويسيد، اصلاح كنيد و باز بنويسيد.
فهرست مآخذ
1. ابوالحسني، محسن. چگونه مقاله علمي بنويسيم و آن را به چاپ برسانيم. تهران: انستيتو پاستور ايران، 1381.
2. حرّي، عباس. آيين نگارش علمي. تهران: هيأت امناي كتابخانه‌هاي عمومي كشور، دبيرخانه، 1380.
3. فتاحي، رحمت‌الله. كارگاه شيوه نگارش مقاله تحقيقي. به همت انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني، 29 ارديبهشت 1384.
4. نشاط، نرگس. چكيده و چكيده‌نويسي. دايره‌المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني. ج 1، ص 721. |
..............................................................................................................
راهنماي نوشتن يك مقاله علمي
برخي مطالب كلي كه بايد بدانيم
:
خط اول و دوم در يك پاراگراف بايد خلاصه اي از آن پاراگراف را ارائه دهد
.
در شروع هر بخش ، بايد اولين پاراگراف معرف يك خلاصه و يا نماي كلي از آن بخش باشد
.
اول كليات را بنويسيد و سپس به آرامي وارد جزئيات شويد
.
مقاله تحقيقي شما نبايد مثل داستانهاي پليسي تعليق داشته باشد بلكه بايد همواره در ذهن خواننده ايده اي روشن
از روند تحقيقي كه در حال توضيح دادنش هستيد وجود داشته باشد
.
يكي از مهمترين نكات در نوشتن يك پاراگراف آن است كه بايد پيوستگي مطالب در آن حفظ ش ده باشد بدين
صورت كه ارتباط دروني و ترتيب منطقي ارائه مطالب رعايت گردد
.
اگر چه مقاله اي كه براي يك مجله پژوهشي مي نويسيد ميتواند حداكثر تا
15 صفحه هم باشد كه در آن به تفضيل
راجع به جنبه هاي مختلف تحقيقتان توضيح داده ايد ولي تعداد صفحات مقاله اي كه براي ي ك همايش ارائه مي
دهيد محدودتر و حداكثر
6 صفحه مي باشد.لذا ارائه مطالب مقاله تان را براي يك همايش موجزتر شكل دهيد.
چكيده
:
چكيده همچون يك آگهي براي مقاله شما است كه در آن خلاص هاي از كار تحقيقي تان به منظور جلب نظر خواننده
براي خواندن بقيه متن آورده مي شود
. با اين فكر چكيده را بنويسيد كه انگار داريد كارتان را براي يك دانشجوي
ديگر در چند سطر توضيح مي دهيد
.
چكيده حداكثر بايد در يك يا دو پاراگراف آورده شود
. بدين صورت كه در يك يا دو خط اول آن هدف مقاله تان را
بيان كنيد و سپس در
1 و يا دو خط ديگر اهميت آن تحقيق و انگيزه علمي چنين تحقيقي را نوشته و آنگاه در 1 يا
2
خط بعدي بنويسيد كه كار تحقيقي شما چه سمت و سويي داشته و رويكرد تحقيقي شما براي حل مسئل ه چه
بوده است
.
مناسب به نظر مي رسد اگر مدعاي خود را در تحقيق به صورت عدد يا اعدادي كه نشانگر بهتر شدن اوضاع در آن
حوزه علمي شده است، بيان كنيد
. به طور مثال اينكه كار شما باعث سريع تر شدن و يا مقاوم تر شدن تا 50 درصد
بيشتر گرديده است
.
1
صفحه): / مقدمه ( 1 تا 5
چند خطي در خصوص اينكه مسئله چيست و اهميت پرداختن به آن كدام است و نيز كاربردهاي آن را بنويسيد
.
اشاره اي به كارهاي ساير محققين در مورد مسئله مورد بحث نماييد و نكات قوت كارهاي آنان و يا نكاتي كه بدان توجه
نشده و يا ضعف كارهاي قبلي را به صورت كلي بياوريد
.
سهم شما در كار علمي كه در اين مقاله ارائه گرديده، چه بوده است
.
توضيحي از آنچه در مقاله تان به آن خواهيد پرداخت، بياوريد
.
1
صفحه): / بخش تجربي ( 1 تا 5
توصيف ها، روش كار و مدل؛ معرفي مواد اوليه و تجهيزات، تعيين مشخصات آناليزي؛ آناليزهاي انجام شده؛
اشاره اي به كارهاي تحقيقي قبلي كنيد اما فقط وقتي جزئيات را بگوييد كه كمك مي كند تا نشان دهد كه كار شما جنبه
متفاوتي را نشان مي دهد و يا بهتر نموده است
.
فرضيات و يا محدوديت هاي كارتان را بيان كنيد
.
توضيحي كلي در خصوص آنكه در اين قسمت چه مواردي اثبات شد هاند
.
1
صفحه): - بحث در نتايج ( 2
مقصود شما از اين تحقيق چه بوده، رابطه كار شما با كار ديگران، كارهاي علمي انجام شده؛
مروري كلي به كارهاي آزمايشگاهي انجام شده، چگونگي اندازه گيري هاي انجام شده، چه كارهايي را نتوانسته ايد انجام
بدهيد و چرا؛
بهتر است براي متمايز ساختن كارهاي آزمايشگاهي انجام شده، تيتري بگذاريد
. به طور مثال
؛
« .... اثر اندازه روز »
بحث هاي آماري در مورد نتايج آزماي شهاي شما موجب قوت علمي مقاله است
.
تعريف و ارائه مدل كار تحقيقي انجام شده و زيرساخت اندازه گيري ها و
... ؛ شفاف سازي و توضيح نكات خوب؛
بايد به روشني هر شكلي كه آورده مي شود، توضيح داده شود و در طول شكل نيز محورها مشخص بوده و معن اي كاهش
يا افزايش منحني ها بيان شوند
.
بايد به روشني هر نموداري كه آورده مي شود، توضيح داده شود و معناي كاهش يا افزايش منحني ها نيز بيان شود
.
نمودار نيز بايد بتواند خودش را توضيح بدهد و محورها نيز كاملاً خوانا و مشخص باشند
.
نتيج هگيري
( 0.5 صفحه):
نتيجه گيري بسيار مهم است، انتظار نداشته باشيد كه خواننده همه موارد مقاله شما را به خاطر بياورد، لذا شما بايد موارد
ذيل را بيان كنيد
.
خلاصه نوآوري كه انجام داد هايد
.
تعاريف اصلي در مورد موضوع تحقيقتان را بيان كنيد
.
مروري كلي در مورد اينكه كار تحقيقي شما در چه رابطه اي است
.
بيان كلي نتايج به دست آمده و سهم شما در تحقيق؛
توضيح برخي نكات مهم از جمله اينكه چگونه نتايج به دست آمده شما مي تواند به طور عملي به محققين كمك كند كه
آن را شبيه سازي كنند
.
مراجع
:
بايد صحيح و كامل و دقيق آورده شوند
.
دآتر محمد رياحي
"English Technical Writing" برگرفته از جزوه درسي با عنوان
با هر اندیشه ای که می کاریم عملی را برداشت خواهیم کرد